Lược sử về bình đẳng
Vì tính đa chiều của các chỉ báo xã hội và môi trường
Hơn nữa， điều quan trọng cần xem xét là sự gia tăng chung về dân số， sản xuất và thu nhập kể từ thế kỷ 18 đã diễn ra với cái giá phải trả là khai thác quá mức các nguồn tài nguyên thiên nhiên của hành tinh， và cần kiểm tra tính bền vững của quá trình đó cũng như của những thể chế có thể giúp định hướng lại một cách triệt để.
Một lần nữa， công việc này đòi hỏi phải thiết lập hàng loạt chỉ báo để qua đó các chủ thể xã hội có thể xác định một khái niệm cân bằng， đa chiều về tiến bộ kinh tế， xã hội và môi trường. Để bắt đầu với các chỉ số kinh tế vĩ mô， nên sử dụng khái niệm thu nhập quốc gia hơn là tổng sản phẩm quốc nội (GDP).
Ảnh minh hoạ. Nguồn: Wales Online.
Có hai điểm khác biệt cơ bản: thu nhập quốc gia bằng GDP (tổng hàng hóa và dịch vụ được sản xuất ở một nước trong một năm) trừ đi khấu hao vốn (tức hao mòn công cụ， máy móc và đồ nội thất dùng trong quá trình sản xuất mà trên nguyên tắc cũng bao gồm vốn tự nhiên)， cộng hoặc trừ thu nhập ròng từ tư bản và lao động thu về hoặc trả cho phần còn lại của thế giới (tập hợp này có thể có giá trị dương hoặc âm， tùy thuộc vào tình hình của mỗi quốc gia， nhưng theo định nghĩa thì chúng triệt tiêu lẫn nhau ở cấp độ toàn cầu).
Đơn cử một ví dụ. Một quốc gia khai thác dầu mỏ trị giá 100 tỷ euro trên lãnh thổ của họ sẽ làm tăng GDP thêm 100 tỷ euro. Thế nhưng thu nhập quốc gia không tăng， vì trữ lượng vốn tự nhiên đã giảm đi một lượng tương ứng.
Ngoài ra， nếu ta gán một giá trị âm tương ứng cho chi phí xã hội của lượng khí thải carbon do đốt cháy lượng dầu khai thác nói trên， điều mà mặc dù nên làm nhưng không phải lúc nào ta cũng làm， vì giờ đây ta biết rằng lượng khí thải này sẽ góp phần vào tình trạng nóng lên toàn cầu và biến cuộc sống trên Trái đất thành địa ngục， thì thu nhập quốc gia sẽ có giá trị âm rất sâu.
Tầm quan trọng của việc lựa chọn chỉ báo thật rõ ràng: cùng một hoạt động kinh tế có thể dẫn đến GDP dương nhưng thu nhập quốc gia âm. Điều này làm thay đổi hoàn toàn cách đánh giá tập thể về các dự án đầu tư ở cấp quốc gia hoặc doanh nghiệp.
Mặc dù tốt hơn nên tập trung vào thu nhập quốc gia (sau khi tính đến việc tiêu thụ vốn tự nhiên và chi phí xã hội tương ứng) và chú trọng vào bất bình đẳng trong phân phối thu nhập， thay vì chỉ giới hạn ở GDP và các giá trị bình quân， nhưng điều đó vẫn không đủ.
Trên thực tế， bất kể giá trị tiền tệ nào gán cho chi phí xã hội do khí thải carbon hoặc các yếu tố ngoại tác khác (một thuật ngữ chung được các nhà kinh tế sử dụng để chỉ những tác động không mong muốn của các hoạt động kinh tế như khí hậu nóng lên， ô nhiễm không khí hoặc ùn tắc giao thông)， kiểu hạch toán tiền tệ phiến diện vẫn không nắm bắt chính xác những thiệt hại hay giá trị đánh cược liên quan.
Trong một số trường hợp， cách tiếp cận này thậm chí còn giúp duy trì ảo tưởng rằng ta luôn có thể mang tiền ra để bù đắp mọi thiệt hại， miễn là ta tìm được “giá tương đối” phù hợp để bình ổn môi trường: đó là một ý tưởng sai lầm và nguy hiểm. Để thoát khỏi những ngõ cụt trí tuệ và chính trị kiểu này， điều đặc biệt cần thiết là phải chọn các chỉ số môi trường thực sự， chẳng hạn như các giới hạn nhiệt độ rõ ràng mà ta không được vượt quá， các chỉ số ràng buộc liên quan đến đa dạng sinh học và các mục tiêu được xây dựng theo lượng khí thải carbon.
Cũng như đối với thu nhập， ta phải quan tâm đến sự phân bổ khí thải carbon không đồng đều giữa các nước， nhìn từ góc độ những người chịu trách nhiệm về chúng và từ góc độ những người sẽ phải gánh chịu hậu quả.
Ví dụ， trong giai đoạn 2010-2018， chúng tôi nhận thấy rằng trong số 1% những người thải ra nhiều carbon nhất， có đến 60% cư trú ở Bắc Mỹ và tổng lượng khí thải của họ cao hơn tổng lượng khí thải của 50% những người ít xả khí thải nhất trên hành tinh. Thật trái khoáy， chính những người phát thải ít nhất đang sinh sống ở châu Phi cận Sahara và Nam Á lại là những người đầu tiên bị ảnh hưởng bởi sự nóng lên toàn cầu.
Trong tương lai， loại chỉ số này có thể đóng vai trò ngày càng quan trọng trong việc đánh giá mức độ các quốc gia tôn trọng các cam kết của họ và xác định các cơ chế đền bù， cũng như trong việc phát triển một hệ thống thẻ carbon cá nhân， chắc chắn sẽ là một phần của những công cụ thể chế không thể thiếu để đối phó với thách thức khí hậu. Nhìn chung， thật khó xem xét lại phương thức tổ chức hệ thống kinh tế ở cả cấp độ toàn cầu và quốc gia nếu chúng ta không có cơ sở khách quan để đánh giá bằng cách sử dụng loại chỉ số này.
*Ghi chú: Tỷ lệ khí thải của Bắc Mỹ (Hoa Kỳ và Canada) trong tổng khí thải carbon (trực tiếp và gián tiếp) bình quân là 21% trong giai đoạn 2010-2018; chiếm 36% số người xả thải nhiều hơn so với mức trung bình toàn cầu (6，2 tấn CO2 mỗi năm); chiếm 46% số người xả thải nhiều hơn 2，3 lần mức trung bình toàn cầu (10% những người xả thải nhiều nhất chịu trách nhiệm cho 45% tổng lượng khí thải， so với 13% lượng khí thải của 50% những người xả thải ít nhất); và chiếm 57% số người xả thải nhiều hơn 9，1 lần mức trung bình toàn cầu (1% những người xả thải nhiều nhất chịu trách nhiệm cho 14% lượng khí thải). Nguồn và chuỗi số liệu: piketty.pse.ens.fr/equality.
Bình luận
Đọc tiếp
Nguồn gốc của sự chênh lệch giàu nghèo
0 5
Cơ sở dữ liệu về bất bình đẳng thế giới đã thu thập những nỗ lực kết hợp của gần 100 nhà nghiên cứu liên quan đến 80 quốc gia trên mọi châu lục.
'Đừng cố đa nhiệm， chị em ạ!'
0
Chúng ta bị mắc kẹt trong một hệ thống luôn đòi hỏi cải tiến về hiệu suất. Hệ thống đó khắc nghiệt với phụ nữ hơn đàn ông. Cả đàn ông và phụ nữ đều cần thoát khỏi vòng quay đang chẳng đưa ta đến đâu này， nhưng với phụ nữ， điều đó cấp thiết hơn. Đừng cố dấn thân， chị em ạ! - Tải ngay ứng dụng Voiz FM tại: voiz.vn/download để nghe trọn vẹn nội dung sách!
Khi người mẹ không còn nhận biết được thời gian
0
Trước sự có mặt của cả gia đình， bà ngập ngừng， rồi nói rằng mình đang gặp vấn đề về trí nhớ và gần đây đã tìm đến sự giúp đỡ của bác sĩ thần kinh.
SÁCH HAY
Một chiến dịch ở Bắc Kỳ
0
Thị dân và quan lại mặc lễ phục lui tới thăm viếng nhau， tặng nhau những lá thiếp lớn màu đỏ và quà cáp.
Đi như tờ giấy trắng
0
Một trong những chuyến đi vào mùa Giáng sinh ghi dấu mãi trong tôi chính là về Đường Lâm， hay đúng hơn là về những ngôi làng quanh vùng Ba Vì， Sơn Tây.
Bill Gates - Tham vọng lớn lao và quá trình hình thành đế chế Microsoft
0
Khi không chơi bài buổi tối， Bill Gates thường làm việc ở Trung tâm Điện toán Aiken. Đó là lúc các máy tính ít được sử dụng nhất.
Những bá chủ không gian
0
Khi Blue Origin phóng và hạ cánh thành công tên lửa New Shepard， Jeff Bezos chỉ viết vài dòng trên Twitter. Trái lại， Elon Musk "tuôn" cả tràng dài trên mạng xã hội.
Người trẻ thời 4.0 - Uy quyền lộng lẫy
0
Trong số những kỹ năng mà người lao động phải có nếu không muốn bị bỏ lại phía sau， tư duy phản biện được nhiều người đặc biệt lưu ý.
Đi bộ xuyên Việt với cây đàn guitar
0
Thiên nhiên luôn biết cách chữa lành những tổn thương trong tôi. Thiên nhiên là mẹ， là người thầy hướng dẫn mỗi khi tôi lạc lối trong cuộc đời này.
Loạn 12 sứ quân
0
Sau khi Ngô Xương Xí chết， họ Ngô hết người kế vị. Trong nước một ngày không thể không có vua， Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi， lấy tôn hiệu là Vạn Thắng Vương.
'Cô Vy' tự sự - gió và tình yêu vẫn thổi
0
Cơn đại dịch càn quét toàn cầu giúp chúng ta nhận ra giá trị cốt lõi của gia đình， kéo những người thân về với nhau.
Những ngày cách ly
0
Phải chăng chỉ cần có độ lùi của thời gian và trải nghiệm， con người có thể nhìn sự việc bằng góc độ hoàn toàn khác?
Machiavelli
0
Leonardo và Michelangelo - hai nghệ sĩ tài năng - cùng làm việc trong một tòa nhà. Điều đó cho thấy Florence từng quy tụ nhiều ngôi sao sáng.
Tạp chí điện tử Tri thức Cơ quan chủ quản: Hội Xuất bản Việt Nam Giấy phép báo chí: số 75/GP-BTTTT và số 442/GP-BTTTT do Bộ Thông tin và Truyền thông cấp ngày 26/02/2020 và ngày 29/11/2023 Phó tổng biên tập phụ trách: Lâm Quang Hiếu © Toàn bộ bản quyền thuộc Tri thức
Tòa soạn: Tầng 10， D29 Phạm Văn Bạch， Quận Cầu Giấy， Hà Nội Hotline: 0931.222.666
Giới thiệuLiên hệ: [email protected]
Chúng tôi sử dụng cookie để cải thiện trải nghiệm của bạn. Tìm hiểu về Chính sách Cookie tại đây
Từ chối Đồng ý
